Međunarodni dan maternjeg jezika: U službenoj upotrebi u Srbiji 12 manjinskih jezika

Jezici nacionalnih manjina

Kako je ovim povodom saopštilo Ministarstvo za ljudska i manjinska prava i društveni dijalog, u Srbiji je u službenoj upotrebi, osim srpskog, 12 jezika nacionalnih manjina.

Jezici nacionalnih manjina koji su u službenoj upotrebi na celoj teritoriji 42 jedinice lokalne samouprave su: albanski, bosanski, bugarski, bunjevački, mađarski, makedonski, rumunski, rusinski, slovački, hrvatski, crnogorski i češki. Takođe, vlaški i romski jezik su u službenoj upotrebi u pojedinim naseljenim mestima, navodi se u saopštenju.

Iz Ministarstva podsećaju da je negovanje i čuvanje maternjeg jezika, kako većinskog naroda, tako i jezika nacionalnih manjina, od izuzetne važnosti za identitet svakog pojedinca, te da je obaveza države da obezbedi sve pretpostavke da se ovaj proklamovani cilj u praksi i ostvaruje.

Republika Srbija je 2006. godine ratifikovala Evropsku povelju o regionalnim ili manjinskim jezicima Saveta Evrope.

“Ratifikacijom ovog međunarodnopravnog akta, posvećenog zaštiti i unapređenju manjinskih jezika, Republika Srbija se obavezala da štiti sve jezike kojima se služe pripadnici nacionalnih manjina i to u obrazovanju, medijima, upravnim i sudskim postupcima, ekonomskom, društvenom i kulturnom životu. Ova prava propisuje i Ustav Republike Srbije i imaju bogatu i raznorodnu primenu u praksi”, navode iz Ministarstva.

U Srbiji je obezbeđeno celokupno obrazovanje na osam manjinskih jezika, i to na albanskom, bosanskom, bugarskom, mađarskom, rusinskom, rumunskom, slovačkom i hrvatskom jeziku.

Osim toga, kako je saopšteno, još osam jezika se izučava u okviru nastavnog predmeta Maternji jezik sa elementima nacionalne kulture: bunjevački, vlaški, makedonski, nemački, romski, slovenački, ukrajinski i češki jezik.

Oko 60.000 dece pohađa nastavu na manjinskim jezicima na svim nivoima obrazovanja.

Pitanje rodno senzitivnog jezika

Kada je u pitanju srpski jezik, godinama unazad polemiše se o upotrebi rodno senzitivnog jezika. Naime, Zakon o rodnoj ravnopravnosti, između ostalog, propisuje da državni organi koriste rodno senzitivni jezik "u nazivima radnih mesta, položaja, zvanja i zanimanja", a na korišćenje ženskih oblika za profesije i zvanja obavezuje i medije. Zakonom su predviđene i kaznene odredbe za državne organe koji ne koriste rodno senzitivni jezik.

Odbor za standardizaciju jezika, naučno-stručno telo obrazovano 1997. godine pri Institutu za srpski jezik Srpske akademije nauka i umetnosti .

Rodno senzitivnom jeziku protive se predstavnici struke, kao što su Savet za srpski jezik, nezavisno telo pri Vladi Srbije, kao i Odbor za standardizaciju jezika pri Institutu za srpski jezik Srpske akademije nauka i umetnosti.

Među problemima oko rodno senzitivnog jezika stručnjaci izdvajaju oblike imenica koje nisu u skladu sa zakonitostima srpskog jezika, npr. borkinja, psihološkinja i sl.

Rodno senzitivnom jeziku protivi se i Srpska pravoslavna crkva, koja je u januaru 2024. godine sa Maticom srpskom organizovala skup "Srpski identitet, srpski jezik i Zakon o rodnoj ravnopravnosti", gde se govorilo o navedenim odredbama Zakona. U javnosti se polemiše i oko toga da li je rodno senzitivni jezik pitanje Crkve.

Sa druge strane, oni koji se zalažu za upotrebu rodno senzitivnog jezika važnim za postizanje rodne ravnopravnosti. Tako se u “Priručniku za rodnu ravnopravnost”, koji je objavilo Koordinaciono telo za rodnu ravnopravnost, navodi da je jezik “faktor koji u najvećoj meri utiče na veću vidljivost žena u javnom životu”.

Kako piše Radio slobodna Evropa, Zakon je stupio na snagu, ali je Ministarstvo za ljudska i manjinska prava i društveni dijalog, kao predlagač zakona, odložilo primenu pojedinih odredbi do juna ove godine.

Zaštitnik građana Zoran Pašalić danas je najavio da će pokrenuti postupak ocene ustavnosti odredbi Zakona o rodnoj ravnopravnosti koje se odnose na upotrebu rodno senzitivnog jezika, prenela je agencija Beta.

Međunarodni dan maternjeg jezika obeležen u OŠ "Sveti Sava"

U Osnovnoj školi “Sveti Sava” učenici su učestvovali na radionici koja je organizovana povodom Međunarodnog dana maternjeg jezika.

“Tokom radionice smo pronalazili objašnjenja za neke zaboravljene stare reči. Učenici su ispisivali najnežnije srpske reči, reči koje ih motivišu i reči koje ih obavezuju. Plakati koje smo pripremili su baš sadržajni i istaknuti su u školskom holu”, rekla je za Boom 93 Slađana Kojić, bibliotekarka u OŠ “Sveti Sava”.

Međunarodni dan maternjeg jezika UNESCO je proglasio 1999. godine, u znak sećanja na ubijene studente u Bangladešu, koji su 1952. godine u organizaciji Pokreta za bengalski jezik, protestovali  protiv odluke generalnog guvernera Pakistana da jezik urdu bude jedini zvanični jezik Zapadnog i Istočnog Pakistana.