Detroit u kandžama mafije

Stiven Soderberg, u tri decenije bavljenja filmom, izgradio je jednu od najstabilnijih karijera koja je podjednako bila u znaku istraživanja na nivou nezavisnog filma i pouzdane proizvodnje zabavnih, akcionih i drugih žanrovskih ostvarenja postavljenih po standardima komercijalnih zahteva Holivuda.

Još sa prvencem o erotskim frustracijama, parovima i neverstvu, Seks, laži i video trake Soderberg je bio miljenik sreće, ali je ona i u ovom slučaju pratila hrabre, lucidne i talentovane. Kan je vrlo rano, još krajem 80-ih, prepoznao da će talas nezavisnih filmskih autora, sa novim idejama i drugačijim viđenjem preporoditi američki film i dati mu pravi umetnički impuls, kojim su se do tada mogle podičiti uglavnom evropske kinematografije. Zlatna palma 1989. godine otišla je filmu Stivena Soderberga, nastalom u okrilju nezavisne produkcije, kojoj će ovaj autor ostati manje-više veran celu sledeću deceniju (tokom 90-ih). Za projekte koji su usledili u Soderbergovoj filmografiji, šira publika jedva da je čula. Isti su, uglavnom kao art-house proizvodi predstavljali ekskluzivitet pojedinih festivala. Reč je o filmovima Kafka (1991) sa Džeremijem Ajronsom u naslovnoj ulozi i Kralj brežuljaka (1993) sa Lizom Ajčhorn, Karin Alen i Elizabet Mekgovern, koji je prikazan u Kanu 1993, kao i The Underneath (1995), produkcija sa nešto većim budžetom, posveta noaru. Prilično na margini američke filmske industrije, Soderberg je stekao status gotovo kultne autorske figure, koja i pored ponuda iz ‘’Fabrike snova’’ uporno ide svojim sopstvenim putem, ne pristajući na olako narušavanje umetničkog kredibiliteta koji je mogao da izgradi samo u nezavisnoj produkciji.

Prvi nagoveštaj flerta sa Holivudom Soderbergu se dogodio sa filmom Veoma opasna romansa, krimićem nastalom prema predlošku Elmora Leonarda, slavnog pisca kriminalističkih romana. Ovo delo se veoma dopalo kritičarima, pa je tokom 1998. godine Soderberg dobio čitav niz priznanja i titula tipa ‘’film godine’’. Što se publike tiče, ona ovo oduševljenje nije podelila u punoj meri, ali je film gledala zbog Džordža Klunija i Dženifer Lopez.

Dvehiljadita godina nam je donela Soderberga definitivno kao reditelja skupih filmova A produkcije i bilo je očito da mu se Holivud osladio. Angažovanom dramom Erin Brokovič sa Džulijom Roberts i uzbudljivim krimićem Krijumčarenje sa Benisiom del Torom, Ketrin Zitom Džons i Majklom Daglasom uspeo je da pomiri ukuse publike i kritike, a jedino je pomalo razočarao one koji su voleli njegove filmove sa početka karijere. Dalji njegov razvoj je dobro poznat: ultrakomercijalna franšiza Igraj svoju igru (The Ocean’s trilogy) gde na intrigantan i zabavan način, uz top ekipu najvećih zvezda, unapređuje podžanr filmova o pljačkama uz posvete Frenku Sinatri, Dinu Martinu, Semiju Dejvisu junioru i ostalima iz Rat Pack pokreta, Luisu Majlstounu, Holivudu 60-ih i filmu 11 veterana. Ono što je ovom reditelju neočekivano donelo dodatnu slavu jeste iznenadna naknadna popularnost njegovog filma Zaraza, koji je neverovatno uverljivo anticipirao dolazak pandemije, a u vreme pojave Kovida-19 gotovo svi su gledali ovaj film koji je nastao još 2011. godine. Iz prve dekade 21. veka vredi pomenuti još naslove Solaris, Dobri Nemac, The Informant… U drugoj dekadi režirao je osim Zaraze i filmove Haywire, Magic Mike, Side Effects, Behind the Candelabra, Logan Lucky, The Laundromat.

Bez naglog poteza donosi priču smeštenu u Detroit, 1954. godine, i prati gangstera Kurta (Don Čidl), koji namerava da prikupi sredstva kako bi napustio grad. Šansa za to mu se ukazuje kada sa još dvojicom gangstera, Ronaldom Rusom (Benisio del Toro) i Čarlijem (Kieran Kalkin), po nalogu mafijaških glavešina upada u kuću računovođe Meta Verca (Dejvid Harbur), od koga se zahteva da iz sefa donese neka bitna dokumenta. Nad svim tim akcijama nadvijaju se interesi bandi Kapeli i Votkins. Članovi Vercove porodice će poslužiti kao taoci dok Met ne donese papire. Tokom boravka u Vercovoj kući, među gangsterima dolazi do sukoba i Kurt ubija Čarlija… Iako su i relacije među gangsterima zanimljive, mnogo ubedljiviji su segmenti vezani za oca porodice, koji je dodatno zapetljao svoj život jer je u ljubavnoj vezi sa sekretaricom, što filmu podiže noar potencijal. Soderberg se strpljivo i vrlo zainteresovano bavi reakcijama svih članova porodice na nevolju koja ih zatekla, uključujući Vercovu suprugu (Ejmi Sajmec) i sina Metjua (Noa Džupe). Velikani i stari Soderbergovi saradnici, Don Čidl i Benisio del Toro, rutinski su, ali vrlo dojmljivo i funkcionalno doneli svoje gangstere. Ipak glumački najbolji utisak ostavlja Dejvid Harbur kao ucenjeni, nervozni i raspolućeni računovođa u sosu, koji je dobrim delom sam sebi skuvao. U glumačkoj ekipi nalazi se i ikona žanra, Rej Liota.

Ovo je jedan od filmova posle kojih rado poželite da pogledate i neke klasike noara ili zaronite u neko pulp štivo ili književne bisere žanra. Dobra glumačka ekipa, zamršeno i upetljano narativno klupko, tenzija koja raste, izvrsno scenografski dočaran milje Detroita od pre skoro 70 godina (zasluga Hane Bičler) u sprezi sa sjajnom fotografijom Pitera Endrusa, Soderbergova režija puna samopouzdanja – faktori su koji su doprineli da delo Bez naglog poteza bude zanimljivo i zabavno.